زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

ابوسفیان مغیرة بن حارث




اَبوسُفْیان، مغیرة بن حارث بن عبدالمطلب (د ۱۵ یا ۲۰ق/ ۶۳۶ یا ۶۴۱ م)، از شعرای صدر اسلام، پسر عموی و صحابی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) است.


۱ - نام


در نام او اختلاف است. غالب مورخان، چون ابن هشام
[۱] ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۱، به کوشش مصطفی سقاء و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶م.
و ابن سعد
[۲] محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۴۹، بیروت، دارصادر.    
او را مغیره نامیده اند، اما برخی دیگر
[۳] یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۳، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
[۴] علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابة، ج۴، ص۴۶۰، قاهره، ۱۲۸۰ق.
مغیره را نام برادر او دانسته اند.

۲ - مادر


مادرش، به قولی، چنانکه از هجویه حسان بن ثابت
[۵] حسان بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۳۹۸، به کوشش ولید عرفات، لندن، ۱۹۷۱م.
برمی آید، کنیزکی بود سُمَیه نام
[۶] محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، ج۱، ص۲۷۱، به کوشش عبدالستار احمد فراج، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۶۰م.
و به روایت دیگر، غَزّیه و از زنان قریش بود.
[۷] محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۴۹، بیروت، دارصادر.    
[۸] یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۳، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.


۳ - زمات تولد


ابوسفیان در شب ولادت پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) زاده شد و گفته‌اند که به پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) شباهت داشت.
[۹] محمد المحبر ابن حبیب، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، ج۱، ص۴۶، حیدر آباددکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م.
[۱۰] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۵۳۹، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.


۴ - برادر رضاعی پیامبر


او برادر رضاعی پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) نیز بود و در کودکی با ایشان انس و الفت داشت، اما پس از بعثت، در شمار دشمنان سرسخت پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) درآمد
[۱۱] محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۶، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
و در جنگ با پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم)، با مشرکان همکاری می‌کرد.
[۱۲] محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۰، بیروت، دارصادر.    


۵ - چگونگی مسلمان شدن


ابوسفیان به همداستانی با عبدالله بن زبعری و عمرو بن عاص، پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) را هجو می‌گفت و حسّان بن ثابت نیز هجویه های او را پاسخ می‌داد.
[۱۳] محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۶ ـ ۸۰۷، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۱۴] ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۱۳۷ ـ ۱۳۸، قاهره، دارالکتب المصریة.
ابوسفیان از شکست مشرکان و پیروزی مسلمانان در جنگ بدر، گزارشی بلیغ خطاب به ابولهب، تهیه کرد
[۱۵] ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۱، به کوشش مصطفی سقاء و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶م.
با اینهمه اندکی قبل از فتح مکه، همراه خانواده خود، در ابواء به خدمت پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) شتافت. نخست به او اعتنایی نشد، اما پس از آن اسلام آورد و علی (علیه‌السلام) به فرمان پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) ندا در داد که خدا و رسول او از ابوسفیان در گذشتند، شما نیز از او راضی شوید.
[۱۶] محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۷ ـ ۸۱۲، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۱۷] محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۲، بیروت، دارصادر.    
ابوسفیان نیز در اعتذار از گذشته و ستایش پیامبر شعری سرود.
[۱۸] ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۴۳ ـ ۴۴، به کوشش مصطفی سقاء و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶م.
[۱۹] محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۱، بیروت، دارصادر.    


۶ - شرکت در جنگ حنین


او در غزوه حنین شرکت جست و از معدود کسانی بود که در کنار پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) پایداری کرد
[۲۰] محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ص۸۹۸ ـ ۹۰۲، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۲۱] یعقوب بن سفیان فسوی، المعرفة و التاریخ، ج۱، ص۳۲۷، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۹۷۵م.    
و در پایان جنگ از کسانی بود که سهم بیشتری از غنایم یافت.
[۲۲] محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۶۹۴، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
[۲۳] محمد المحبر ابن حبیب، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، ج۱، ص۴۷۳، حیدر آباددکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م.
وی پس از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) قصیده‌ای در رثای او سرود.
[۲۴] یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۵ ـ ۱۶۷۶، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.


۷ - وفات


ابوسفیان به قولی در اوایل خلافت عمر در ۱۵ ق
[۲۵] یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
و به روایات دیگر در ۲۰ق درگذشت و در بقیع مدفون شد.
[۲۶] محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۳، بیروت، دارصادر.    
[۲۷] طبری، تاریخ، ج۱۱، ص۵۰۳.    
[۲۸] یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
ذهبی از طریق او یک حدیث نقل کرده است.
[۲۹] محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۲۰۳، به کوشش شعیب ارنؤوط و حسین اسد، بیروت، ۱۴۰۵ ق/ ۱۹۸۵م.


۸ - فهرست منابع


(۱) علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابة، قاهره، ۱۲۸۰ق.
(۲) محمد المحبر ابن حبیب، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدر آباددکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م.
(۳) محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۴) یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
(۵) ابن هشام، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقاء و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶م.
(۶) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، قاهره، دارالکتب المصریة.
(۷) یعقوب بن سفیان فسوی، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۹۷۵م.
(۸) احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
(۹) حسان بن ثابت، دیوان، به کوشش ولید عرفات، لندن، ۱۹۷۱م.
(۱۰) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و حسین اسد، بیروت، ۱۴۰۵ ق/ ۱۹۸۵م.
(۱۱) طبری، تاریخ.
(۱۲) محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، به کوشش عبدالستار احمد فراج، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۶۰م.
(۱۳) محمد بن عمر واقدی، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.

۹ - پانویس

 
۱. ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۱، به کوشش مصطفی سقاء و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶م.
۲. ↑ محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۴۹، بیروت، دارصادر.    
۳. ↑ یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۳، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
۴. ↑ علی بن محمد ابن اثیر، اسدالغابة، ج۴، ص۴۶۰، قاهره، ۱۲۸۰ق.
۵. ↑ حسان بن ثابت، دیوان، ج۱، ص۳۹۸، به کوشش ولید عرفات، لندن، ۱۹۷۱م.
۶. ↑ محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، ج۱، ص۲۷۱، به کوشش عبدالستار احمد فراج، قاهره، ۱۳۷۹ق/ ۱۹۶۰م.
۷. ↑ محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۴۹، بیروت، دارصادر.    
۸. ↑ یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۳، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
۹. ↑ محمد المحبر ابن حبیب، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، ج۱، ص۴۶، حیدر آباددکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م.
۱۰. ↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۵۳۹، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
۱۱. ↑ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۶، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۱۲. ↑ محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۰، بیروت، دارصادر.    
۱۳. ↑ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۶ ـ ۸۰۷، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۱۴. ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۴، ص۱۳۷ ـ ۱۳۸، قاهره، دارالکتب المصریة.
۱۵. ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۱، به کوشش مصطفی سقاء و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶م.
۱۶. ↑ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۷ ـ ۸۱۲، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۱۷. ↑ محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۲، بیروت، دارصادر.    
۱۸. ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۴۳ ـ ۴۴، به کوشش مصطفی سقاء و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/ ۱۹۳۶م.
۱۹. ↑ محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۱، بیروت، دارصادر.    
۲۰. ↑ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ص۸۹۸ ـ ۹۰۲، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۲۱. ↑ یعقوب بن سفیان فسوی، المعرفة و التاریخ، ج۱، ص۳۲۷، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۹۷۵م.    
۲۲. ↑ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۲، ص۶۹۴، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
۲۳. ↑ محمد المحبر ابن حبیب، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، ج۱، ص۴۷۳، حیدر آباددکن، ۱۳۶۱ق/ ۱۹۴۲م.
۲۴. ↑ یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۵ ـ ۱۶۷۶، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
۲۵. ↑ یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
۲۶. ↑ محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۵۳، بیروت، دارصادر.    
۲۷. ↑ طبری، تاریخ، ج۱۱، ص۵۰۳.    
۲۸. ↑ یوسف بن عبدالله ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۴، ص۱۶۷۷، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰ م.
۲۹. ↑ محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱، ص۲۰۳، به کوشش شعیب ارنؤوط و حسین اسد، بیروت، ۱۴۰۵ ق/ ۱۹۸۵م.


۱۰ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوسفیان مغیره»، ج۵، ص۲۲۲۵.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | خویشاوندان پیامبر اسلام | درگذشتگان سال 20 (قمری) | دشمنان پیامبر | شرکت‌کنندگان در جنگ حنین | شعرای جاهلیت | شعرای عرب




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.